Kim jest nauczyciel, czym się zajmuje i skąd pochodzi ta profesja?

Nauczyciel łączony jest z kimś, kto przekazuje wiedzę, a także bierze udział nie tylko w procesie uspołeczniania młodych pokoleń, ale także przekazywania dziedzictwa kulturowego oraz uświadamiania przynależności społecznej i jej życia materialnego.

Zawód ten znany jest już od starożytności i w różnych krajach posiadał on różne nazwy od starszyzny, poprzez kapłanów, magów, mędrców, guwernerów, aż po poetów i filozofów. Mimo różnych nazw mieli oni to samo zadanie: przekazać posiadaną wiedzę swoim adeptom.

Od samego początku edukatorzy cieszyli się ogromnym szacunkiem i poważaniem w społeczeństwie. Władcy konsultowali z nimi ruchy polityczne, a także inne ważne sprawy państwowe. W związku z tym często piastowali oni wysokie funkcje publiczne. Na początku podstawowa wiedza ograniczała się do nauki czytania i pisania. Następnie wybrane jednostki kształcono w wybranej dziedzinie, która pomogłaby mu zrobić karierę zawodową np. urzędnika państwowego.

Już w Starożytności sytuacja nauczycieli wyglądała tak, że największym szacunkiem i prestiżem cieszyli się ci, którzy wykładali nauki uznawane za wyższe np. retoryka czy filozofia. Najniższy status posiadali ci, którzy wykładali wiedzę elementarną. Nie mieli szacunku społecznego, wręcz często stawali się przedmiotem kpin, a ich wynagrodzenie było niskie.
W związku z tym, że na nauczycielach spoczywał ogromny obowiązek kształcenia społeczeństwa, kładziono bardzo duży nacisk na ich kwalifikacje, a co za tym idzie, wymagania również były bardzo wysokie.

W przeszłości zdarzało się, że po każdym roku pracy edukator musiał zdać egzamin społeczny, który warunkował jego zatrudnienie w następnym roku. Ponadto uważano, że kandydat na nauczyciela powinien mieć nie tylko odpowiednie przygotowanie naukowe oraz merytoryczne, ale również odpowiednie cechy charakteru. Przede wszystkim powinien cechować się sprawiedliwością, życzliwością względem wychowanków i rozumem. Być dla nich niczym ojciec.

Wizerunek nauczyciela obecnie

Na przestrzeni lat wizerunek nauczycieli zmieniał się, a wraz z nim ich status i funkcja społeczna. Dalej ich głównym zadaniem było i jest przekazywanie wiedzy oraz kształtowanie młodych pokoleń. Dzięki rozwojowi społeczeństwa zmieniły się, a także udoskonaliły funkcje społeczne i zawodowe nauczycieli. Ewolucja tego zawodu przeszła od przekazywania podstawowej wiedzy i umiejętności do wykształtowania specjalizacji w konkretnych dziedzinach.

Zawód, który obecnie znamy i kojarzymy z nauczycielem, ukształtował się wraz z powstaniem instytucji szkoły. Przybrała ona podstawową funkcję organizacyjną oświaty, a na wykładowców nałożono obowiązki, w ramach których został zobowiązany do zdobycia minimum wiedzy ogólnej i pedagogicznej. Dzięki tym kwalifikacjom zawodowym określono ich rolę w społeczeństwie, co zaowocowało też, stworzeniem odrębnej grupy zawodowej. W konsekwencji nauczanie stało się też głównym źródłem utrzymania, a nie tak jak uprzednio zajęciem dodatkowym.

Stanowisko edukatora dalej się rozwijało i ewoluowało, w efekcie przybierając obecną formę. Funkcje nauczycielskie przeszły znaczące przemiany wynikające w głównej mierze z rozwoju oświaty i szkolnictwa. W ramach tych zmian powstały specjalizacje kształcące różne zawody, kwalifikacje oraz umiejętności. Głównym zadaniem współczesnego edukatora jest praca dydaktyczno-wychowawcza w szkole. W związku z tym nie mają już oni takiego wpływu na kształtowanie środowiska pozaszkolnego, jak to miało miejsce jeszcze w końcowych dekadach XX wieku.

Tak dochodzimy do momentu, w którym skupimy się na oczekiwaniach społeczeństwa wobec nauczycieli. Literatura przez całe wieki kształtowała idealny obraz nauczyciela-wychowawcy oraz jego umiejętności. Przez lata wizerunek ten przedstawiał człowieka, który kierował się w swoim życiu uznanymi społecznie wartościami moralnymi, a także miał poczucie powołania i misji służenia państwu i narodowi. Realizując swoje zadania, spalali się bez reszty w bezinteresownej ofiarnej służbie społeczeństwu.

Wymagania wobec nauczycieli obecnie

Głównym wymaganiem, które należy spełniać, żeby zostać nauczycielem, jest posiadanie wykształcenia wyższego. Oprócz kwalifikacji przedmiotowych kandydat na edukatora powinien posiadać specjalne przygotowanie pedagogiczne. Według specjalnego rozporządzenia, które zawiera wytyczne dla pretendentów na nauczycieli, muszą oni ukończyć minimum 270 godzin przygotowania pedagogicznego. Ponadto powinni również ukończyć minimum 150 godzin zajęć praktycznych. Wynika z tego, że osoba chcąca uczyć matematyki powinna ukończyć studia przedmiotowe o kierunku matematycznym oraz przygotowanie pedagogiczne. Warto pamiętać, że, mimo iż nie ukończyło się studiów pedagogicznych, ale posiada się wykształcenie wyższe, to można ukończyć blok pedagogiczny jako studia podyplomowe. Dzięki czemu droga do zostania nauczycielem jest zawsze dostępna i realna.

Poza odpowiednim wykształceniem mile widziane są pewne predyspozycje, które niestety mogą wykluczyć pewne osoby z tego zawodu. Jako główne umiejętności należy wymienić łatwość w nawiązywaniu kontaktów, odporność na stres, jak również zdolność radzenia sobie z problematycznymi sytuacjami. Jednymi z oczywistych kwalifikacji są techniki umiejętnego przekazywania wiedzy oraz tłumaczenia skomplikowanych kwestii i zagadnień. Pretendenci do zawodu nauczycielskiego powinni również mieć wysoką tolerancję na hałas, a także potrafić wyznaczać granicę oraz być asertywnym. Wśród dodatkowych atrybutów, które powinny cechować dydaktyków, zaliczamy również empatię, delikatność oraz dyskrecję. Preferowane jest również dobre podejście do dzieci i młodzieży.

Osoby rozważające karierę nauczyciela powinny pamiętać jak ważną rolę, będą odgrywać w życiu młodych ludzi, kształtując ich umysły i światopogląd. To od nich zależeć będzie czy zaciekawią się jakimś przedmiotem, czy też wręcz odwrotnie znienawidzą. Ponadto warto też wspomnieć, że dzieci i młodzież sprawdzają, gdzie leży granica, do której mogą się posunąć. Pamiętajmy, że granice są różne w zależności od wieku i od samego dziecka.

Nauczyciel: zawód prestiżowy czy powszechny?

Wiele osób obierając kierunek swojej kariery, marzy o tym, aby w swojej branży cieszyć się szacunkiem i poważaniem nie tylko wśród współpracowników, ale również potencjalnych klientów/odbiorców. Zawód nauczyciela przez lata uważany był za jedną z bardziej prestiżowych społecznie profesji. Jak sytuacja ta wygląda na przestrzeni lat? Czy nauczyciele są cenieni za wykonywaną pracę?

Respondenci uważają, że praca nauczyciela jest odpowiedzialna, trudna i stresująca, chociaż twierdzą, że grupa ta ma poczucie misji. Na wpływ opinii publicznej mają takie przekonania jak fakt, że zawód ten cieszy się ogromnym szacunkiem w społeczeństwie oraz że wykonywanie go przynosi ogromną satysfakcję. Ten punkt widzenia przekłada się na aprobatę odpowiadających, aby ich dzieci wybrały taką ścieżkę kariery.
Według obywateli, którzy nie mają bezpośredniego lub pośredniego kontaktu z tym zawodem, nauczyciele mają zbyt długie urlopy, krótki tydzień pracy oraz nie uważają, aby zarabiali oni za mało. Powszechnie panuje przekonanie, że nauczyciele mają tyle samo dni wolnych co uczniowie. Niestety nie jest to zgodne z prawdą, ponieważ w okresach wakacyjnych muszą oni dalej wykonywać swoją pracę, chociaż nie jest ona bezpośrednio związana z nauczaniem podopiecznych.

Należy też podkreślić, że niektórzy nauczyciele zarówno podczas ferii zimowych, jak i okresu letniej przerwy wakacyjnej są zobligowani do prowadzenia zajęć dydaktyczno-wychowawczych przez okres analogicznie jednego tygodnia i miesiąca, dla swoich wychowanków. Dodatkowo prowadzone są zajęcia pomiędzy Świętami Bożego Narodzenia, w Wigilię, Sylwestra, czy w okresie około Wielkanocy. Biorąc powyższe pod uwagę, można stwierdzić, że nauczyciele wcale nie mają aż tak dużo dni urlopowych. Należy pamiętać, że są to sztywne ramy, a co za tym idzie, nauczyciele nie mogą wybierać dni urlopowych w dogodnym dla siebie czasie.

Podsumowując, przez wiele lat zawód nauczyciela cieszył się bardzo wysokim prestiżem i znajdował się wśród 10 najbardziej szanownych zawodów w Polsce. Jednak przez ostatnie lata odnotował tendencję spadkową, aby w bieżącym roku 2023 znaleźć się na 11 pozycji tuż za szewcem.